مسائل گمرکی در سطح بین‌المللی دارای اهمیت بسیار بالایی است که همواره بخشی از قراردادهای بین کشورها را به خود اختصاص داده‌است. به همین منظور آشنایی با مقررات و نحوه انجام امور گمرکی و انواع مفاهیم و تعاریف گمرکی امری ضروری است. در این مطلب سعی شده به لغات، عبارات و مفاهیم مربوط به گمرک در زمینه ترخیص کالا و مدارک صادره از گمرک جهت ترخیص کالا بپردازیم.

معمولا هر حرفه ای دارای اصطلاحات خاص خود است، گمرک نیز شامل واژه ها و مفاهیمی است که معمولا در تمام کشورها مفهوم یکسانی دارد که عبارتند از:

گمرک از ریشه یونانی کومرکس (Cumerex) به معنی حقوق متعلق به کالا و مال‌التجاره گرفته شده است. این واژه در زبان انگلیسی با Customs شناخته می‌شود و طبق تعریف شورای هماهنگی گمرک، گمرک سازمانی دولتی می‌باشد که مسئولیت اجرای قانون گمرک و وصول حقوق و عوارض ورودی و همچنین ورود کالا را بر عهده دارد.

سند ترخیص، سندی است که طبق آن می‌توان کالا را از گمرک خارج کرد، مانند پروانه گمرکی برای کالاهای تجاری و پته گمرکی برای کالاهای غیرتجاری

کارت بازرگانی کارتی است که به وسیله آن می‌توان در صادرات و واردات کالا فعالیت کرد و می‌توان آن را از طریق اتاق بازرگانی و صنایع معادن ایران در تهران و شهرستان ها تهییه کرد. این کارت به نام متقاضیان اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی صادر می شود و بعد از اینکه توسط واحد صدور تایید شد، معتبر می‌باشد و طبق آن تجار از امتیازاتی برخوردار خواهند بود.

گمرک می تواند با موافقت وزارت امور اقتصادی و دارایی کالای متعلق به وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی وابسته به دولت را با تعهد مسئولان مالی سازمان مربوطه و با تعیین مهلت، کالای متعلق به اشخاص را با اخذ ضمانت نامه بانکی و اضافه کردن بهره به میزانی که در هر سال از طرف وزارت امور اقتصادی و دارایی اعلام می‌شود و تعیین مهلتی که حداکثر بیش از یکسال نباشد به طور قطعی ترخیص کند.

پته معمولا برای مسافرین استفاده می‌شود و در موارد دیگر تا سقف ۱۰۰۰ دالار کالای وارد شده، پته مسافرتی صادر می‌شود. زمانی که ارزش کالای مسافر از ۸۰ دلار بیشتر باشد، مازاد آن با شرط تجاری نبودن کالا با دریافت حقوق ورودی با پته قابل ترخیص است.

گمرک ایران در مواردی می‌تواند رای حمل کالاهایی که تشریفات گمرکی آن انجام شده، با دستور اداری پته عبور صادر کند.

هنگامیکه بسته بندی متنوع یا اینکه محتویات بسته‌ها مغایر باشد، باید لیست عدل بندی به گمرک ارائه شود در غیر اینصورت تمامی بسته بندی ها توسط گمرک باز شده و مورد بازرسی قرار می‌گیرد. فهرست عدل بندی یا همان لیست بسته بندی عموما توسط فروشنده کالا تهیه می‌شود.

این سند توسط بانک صادر شده و میزان ارز و نحوه مبادله فروش ارز و شرایط خرید ارز از بانک کارگزار را مشخص می‌کند و به گمرک اعلام می‌شود.

اظهارنامه گمرکی اوراقی چاپی است که توسط گمرک تهیه می‌شود و براتی تنظیم شده و به صاحب کالا یا نماینده قانونی آن حامل یا موسسه حمل تسلیم می‌شود تا اطلاعات مربوط به آن را را درج کرده و به گمرک اظهار نماید.

این قبض سندی است که تحویل گیرنده کالا یا انباردار از طریق آن دریافت کالا را با مشخصات مربوطه از تحویل گیرنده تایید می‌کند.

وجهی است که براساس قانون انحصار تجارت خارجی و به موجب مصوبه هیئت وزیران اخذ شده و از لحاظ ماهیت گمرکی تفاوتی ندارد. این حقوق از عواید گمرک است اما میزان و نرخ آن توسط دولت تعیین می‌شود.

وجوهی است که میزان و شرایط آن توسط دولت تعیین شده و جهت تخلیه بار، بارگیری و آزمایش، تعرفه‌بندی بدرقه کالا و خدمات فوق العاده تعیین می‌شود.